Innleiing:

Jødane som ikkje døde i konsentrasjonsleiren i Plaszow blei frakta til Auschwitz der dei blei gassa i hel. Men det finns unntak…1100 av fangane overlevde. Det var dei 1100 "Schindler jødane". Steven Spielberg film om tyskaren Oskar Schindler, der ein sterk opplevelse om ein virklegheit som også gjøder i dag. Schindler’s liste er ein film om Holocaust som fant sted i 2.verdenskrig. Filmen blei nominert til 11. Oskar’s, der den fikk 7 for beste film.

Personane:

Oskar Schindler - Forretningsmann med stor innflytelse og masse pengar.

Itzhak Stern - Jøde, og rekneskaps førar for Schindler.

Amon Goeth - Tysk Untersturmfuhrer. Leiar i konsentrasjons leiren i Plazow.

Handlingsreferat:

Historien finner stad i Krakow, september 1939. Tyske styrker bekjempet den polske hær på to veker. Alle jødane måtte registrerast og foflyttast til større byar. Over 10 000 jødar frå landsbygda ankom Krakow dagleg, der listeskrivarane og borda stod klare og venta på dei. Alle jødane måtte sei namnet sitt, for å så bli registrert. Køen og ventetida var lang.

Oskar Schindler var medlem av nazipartiet, hadde akkurat flytta til Krakow og var ein ukjend mann der. For å bli beire kjend med naziledarane i byen, bestemte han seg å gå i eit selskap der han kunne kome i kontakt med dei. Han tok med seg masse pengar, og spanderte mat og drikke på dei alle.

Schindler hadde eit mål ved å flytte til Krakow, -tene pengar. Han hadde planer om å kjøpe ein emaljevarefabrikk i Krakow, justere maskinene og lage feltkjøkkenutstyr. Nokre han ville tene ei formue på ril krigens slutt. Han overtok fabrikken Deutshe Emailewarenfabrik, som hadde jødiske eigarar, ved ein avtale om at dei fekk igjen kjele og kar. Men han mangla nokre, ein rekneskapsfører. Derfor gjekk han til det jødiske råd for å finne fabrikkens tidlegare rekneskapsførar, Itzhak Stern. Det jødiske råd bestod av 24 tidlegare valgte jødar, ansvarlege for å fullbyrde ordrene til regimet i Krakow. Dei tok seg av tildeling av arbeidsoppdrag, mat og bustadar. Dei tok i mot klagar. Hundre vis av klagar.

Tida gjekk og forholda til jødane vart ikkje noko betre. Det blei bestemt at jødane måtte forflyttast. Påbod 44/91 etablerte et avgrensa jødisk område sør for Vistula elven. Alle jødane frå Krakow måtte innan 20. Mars 1941 ankomme gettoen, som var på 600x400 m. Her møtte dei nye liste skrivarar og bord. Dei blei plaserte rund om i gettoen, og bustadane dei fekk var små. Jødane sine etterlatne hus vart nye bustader for dei med høge stillingar i SS og Nazipartiet. Det var slik Schindler fekk seg ny luksusbustad.

Schindlers nye fabrikk var godt i gang. Han mangla berre arbeidskraft. Han valgte jødar for dei var billigast. Han trengte ikkje å gje dei lønn. Ingenting skjedde før neste gang listeskrivarane og borda var på plass. Denne gangen skulle tyskarane sortere jødane ettersom dei var viktige arbeidarane for krigen eller ikkje. Dei viktige fikk "Blauschein", som tyder viktige arbeidarar, dei andre dei andre fekk namnet sitt opskreve på ei liste og ført til ein grufull død.

Schindler fekk lett underskrifter ved å bestikke dei øverste leiarane i SS og nazipartiet med tropiske frukter, sigarar og vin. Dermed kunne produksjonen starte. Schindler hadde oppnådd det han ville i Krakow, nemleg å bli rik og annerkjend blant folk.

I begyndelsen av 1943 ankom Untersturmfuhrer Amon Goeth Krkaow, for å få kontroll på jøde problemet. Det blei bygt ein tvangs arbeidsleir. Han plukka ut ei "heldig" dame, som skulle få vere hans personlege hushjelp, det vart Helen Hirsch. 13. Mars 1943 bestemte Amon at leiren skulle tilintegjerast. Dei friske og sterke jødane skulle til tvangs arbeidsleiren i Plazow, dei svake, gamle og "verdilause" blei skoten på staden. Gettoen blei ikkje tilintetgjort i fred og ro. SS-soldatane storma og reiv familiane frå kvarandre og skaut jødane viss dei fekk en aldri ein så liten grunn.

Livet for jødane vart mykje verre i leiren. Dårleg hygiene, hardt arbeid og frykten for å dø var nokon av grunnane. Schindler levde heile tida på kant med lova, og var sjølv redd for at dobbelt moralen hans om jødane skulle bli oppdaga. Derfor var han veldig redd for å hjelpe jødar , berre for å hjelpe dei frå døden.

Han forsaka eit problem sjølv ein gang, då han kyssa to jødiske jenter som hadde laga kake til han på bursdagen. Han kom i fengsel for å ha brote rase og anbringelsloven, men Goeth fekk han fort ut ved å bestikke dei rette folka.

Plutseleg en morgon i leiren, vart jødane beordra å kome til appellplassen, der skilte dei friske frå dei sjuke for å gi plass til ein ny transport med ungarske jødar. Dei sjuke blei beordra opp i toget som stod og venta, dei blei sendt til konsentrasjons leirar der dei truleg blei gassa. Samtidig blei alle ungane frakta vekk med laste bilar.

I april 1944 beordra seksjon D Goeth til å grave opp å brenne dei over 10 000 jødane som blei drept i Plazow og getto massakreren. Resten av jødane skulle fraktast til Auschwitz, nå trudde Schindler og Stern det var over, men dei ville ikkje gje seg. Han ville redde desse menneska frå døden. Straks begynte Schindler å planleggje forflytting av fabrikken til Tsjekkoslovakia, der han skulle produsere artilleri granatar. Goeth ville ikkje gje han jødar til ingen nytte. Schindler bestemte seg då for å betale for ein og kvar av dei, sjølv om det ville koste han ein formue, Amon gjekk med på det. Då begynte Schindler og Stern å lage lista over dei jødane som skulle overleve Holocaust. Dei samarbeide og skreiv i fleire timar i strekk til det var 1099 namn på lista. Men det vart skreve eit namn til på lista, Helen Hirsch, hushjelpa til Amon. Dermed var lista komplett, med 1100 namn på. Dei blei frakta til Tsjekkoslovakia med tog, Mennene ankom først og kvinnene skulle komme etterpå, noe dei ikkje gjorde p.g.a en administrasjonsfeil som sendte dei til Auschwitz. Men Schindler redda dei ved å bestikke ein offiser i SS. Så då fekk og dei kvinnelege jødane kome til fabrikken.

I dei 7 månadene den var i virksomhet , var Schindlers fabrikk eksemplarisk i sin totale mangel på produksjon. I denne perioden brukte han millionar på å livnære arbeidarane, og på bestikkelsar.

Gleda var stor då Schindler og co fekk høyre på nyheitene at general Jodl hadde skreve under den vilkår lause overgivelsen. Det at Schindler var medlem av nazipartiet, ammunisjonsfabrikant og at han hadde profittert på slavearbeid, gjorde han til ein forbrytar, og han måtte flykte når krigen var over.

Då når Schindler tok avskjed med arbeidarane sine fekk han ein ring som det stod: Den som reddar eit liv, reddar heile verda. Dette var avsjeds gåva frå arbeidarane. Ut av live deira drog han som den reddande engelen han hadde komet. Igjen stod jødane med 2 ½ meter tøy og ein flaske Vodka til å livnære seg på. Neste morgon vart dei frigjort av den sovjetiske arme. Mange spørsmål blei stil før Schindler jødane la ut på den tunge og harde vegen til bake til livet.

Amon Goeth vart arrestert på eit sanatorium i Bad Tolz. Han blei hengt i Krakow for brudd på menneskerttighetane. Oskar Schindler’s ekteskap og fleire forretningar mislykkast etter krigen. I 1958 blei han erklært en rettskaffen mann av kollegiet ve Yad Vashem i Jerusalem, og tilbydt å plante eit tre på De rettskafne aveny.

- treet står fremdeles der -