Vi lever i dag i teknologiens tidsalder. Dei siste tiåra har vi sett at det stadig vekk har kome teknologiske nyvinningar. Vi har fått maskinar til å gjere alt mogleg for oss. Overalt har vi små intelligente datamaskinar som gjer kvardagen så mye enklare for oss. Det er ikkje bare datateknologien som har eksplodert. Forskarane har også hatt stor framgang i forskinga på genane våre. Dei har funne at kvar celle inneheld arvestoffmolekylet DNA. DNA-molekylet er bygd opp av mange gen. Det er desse gena som bestemmer korleis vi skal sjå ut. Fiksar vi litt på rekkjefølgja til gena i eit DNA-molekyl, blir eigenskapane til cella endra. Denne genteknologien har opna for mange nye moglegheiter, men også mange utfordringar.

Genmodifisering av mat er eit omgrep som etter kvart har blitt kjent for dei aller fleste. Ved genmodifisering blir gen som inneheld ein ønska eigenskap flytta frå ein organisme til ein anna. Dette gjer at vi kan få matvarer som er meir motstandsdyktige og meir næringsrike. Soyabønner er eit av dei produkta det blir forska mest på. Soya blir brukt i over 30.000 matvarer, og er i 60% av alle foredla råvarer vi kjøpar i butikken. Hovudføremålet med genmodifisering av soyabønner, er å gjere den motstandsdyktig mot sprøytemiddel slik at ein kan drepe skadedyra utan at planten tar skade. Får ein dette til, kan ein auke avlinga monaleg.

I USA og England har genmodifiserte tomatar vore i sal i eit par å no. Desse tomatane har redusert nedbrytingsprosess. De skal også ha betre smak og konsistens. På grunn av den lange levetida kan ein frakte tomatane over lengre strekningar utan at dei rotnar. Det blir også forska på ein annen form for genmodifisering av tomatar. Ved å bytte ut eit gen frå tomaten med eit gen frå ei ishavsflyndre, vil tomaten bli meir motstandsdyktig mot kulde og frost. Dette gjer både at ein får ei økt avling og det blir lettare og billegare å frakte tomatane. Billigare transport gir billigare tomatar, større sal og auka forteneste for produsentane.

Eit anna eksempel på gemodifisert mat er at ein tilsetter eit gen i korn, bomull og poteter som får desse plantane til å produsere ei genetisk insektgift. Når insekta smaker på desse plantane vil det dannes eit magesår, og insekta vil dø. Gifta er ikkje farlig verken for dyr eller menneske. Ein kan lett sjå at dette kan ha ein positiv miljømessig gevinst når ein tenkjar på alle sprøytemidlane bøndene slepp å bruke. Men kva skjer om ein genmodifisert plante får spreie seg i lag med andre naturlege plantar? Vil da dei insekta som lever av desse plantane døy ut? Kva skjer da med dei som skulle spist desse insekta? Kan ein risikera at heile økosystemet blir lagt om?

Det er mange grunnar for å drive med genmodifisering av mat. Verdens matprodusentar vil sjå dei økonomiske fordelane ved modifisering av mat, medan idealistane ser moglegheitene til å kunne fø verdas innbyggarar med nok og næringsrik mat. Det er ei kjensgjerning at ein stor del av verdas folkesetnad lever under fattigdomsgrensa og ikkje får i seg nok næringsrik mat.

Genteknologien opnar ikkje berre for nye matvarer. Forskarane har også funne mange nye medisinar og behandlingsmetodar for ulike sjukdommar ved hjelp denne teknologien. Genterapi er ein av dei nye behandlingsmetodane. Ved genterapi sett man inn genar som produserar eigenskapar som pasienten manglar. Amerikanske forskarar har kome fram til ein metode som kan hjelpe fleire tusen hjartepasientar. Metoden går ut på å ta eit gen som får hjartet til å vekse i fosteret, og sett det inn i eit forkjølingsvirus. Dette viruset blir sprøyta inn i eit sjukt hjarte. Hjartevevet vil da danne nye blodårer til erstatning for årer som har blitt tette av feittavleiring. Før genet blir sett inn i viruset, blir viruset ”kastrert” slik at det ikkje kan gjere særlig skade. Foster-genet produserar eit spesielt protein som får hjartet til å danne nye blodårer. Dette proteinet er veldig effektivt. Faren med dette er at det kan dyrke for mange nye blodårer slik at det dannes ein floke som kan skape nye komplikasjonar. I dag er hjarte- og karsjukdommar den mest utbrette sjukdommen i I-land. Om ein klarte å vidareutvikle denne metoden slik at ein hadde kontroll på kor mange blodårar genet produserar, ville det hjelpe oss med eit stort helseproblem.

Genterapi er ein av dei tinga som ligg i genteknologiens framtid. Noko som allereie er etablert i helsevesenet er gentesting. Ved gentesting er det DNA-profilen som blir kartlagt. Dette gjer at ein blant anna på eit tidleg stadium i fosterlivet kan finne ut om barnet har ein arveleg sjukdom. Sjølv om alle dei som er i risikogruppa for å ha ein arveleg sjukdom får tilbod om gentesting, takkar mange av dei nei. Det er viktig at folk framleis kan ha denne retten til sjølv å bestemme over genane sine. Dessverre blir denne rettigheita trua frå fleire hald. I framtida kan vi risikera at arbeidsgivaren og forsikringsselskapa forlangar gentest av deg før dei underskriv avtalen.

DNA-profilen er unik for ein organisme, ingen har det same DNA-molekylet som du har. Vi vet at kvar einaste kroppscelle inneheld DNA-molekylet. Dette gjer at ein berre treng ei kroppscelle for å utføre ein gentest. Politiet er ein av dei som har utnytta dette. I dag er einkvar kroppscelle eit like sikkert bevis som fingeravtrykk.

Ein anna ting genteknologien opnar for som helsevesenet kanskje kan nyte godt av i framtida, er å ha dyr som medisin og organfabrikkar. Grisen er eit av dei dyra som egnar seg best til organfabrikk. Dette er på grunn av at deira organ har ein høveleg storleik og at grisen allereie er masseprodusert av oss. Problemet med å overføre organ frå for eksempel ein gris til eit menneske, er at antistoff hos mennesket reagerar på det nye organet. Reaksjonen gjer at blodsirkulasjonen stoppar opp og det framande organet døyr. For å utføre ein transplantasjon av organ frå gris til menneske inneber det at ein endrar grisens arvestoff for å redusere avstøytingsreaksjonane. Ein anna fare ved ein slik type transplantasjon er usikkerheita rundt sjukdomssmitte frå dyreverda til menneskeverda. Finnes det kanskje latente virus og bakteriar som grisen lever med i beste velgåande, men som kan slå ut i sjukdom hos ein svekka pasient? Dette er eit spørsmål vi truleg ikkje kan få svar på før vi har overført eit slikt genmodifisert organ frå ein gris til eit menneske. Årsaka til at det blir forska mykje på dette området, er den store mangelen på organ til transplantasjon vi opplever i dag. Kvart år er det fleire tital pasientar i Noreg som døyr på grunn av mangel på organ.

Genteknologien kan altså brukast til mykje nyttig, men den kan også misbrukast. Utviklinga av det perfekte mennesket reknar ein under gruppa for misbruk. Det er på grunn av at høyst få av oss ønskjer ei slik utvikling. Dette mennesket er i dag teoretisk mulig å framstille. Ein plukkar ut dei gena som har dei eigenskapane som ein ønskjer det perfekte mennesket skal ha, og set dei saman til eit menneske. Total kontroll over livet er heller ikkje ønskeleg, noko må vere bestemt av naturen. Dessutan har historia vist at naturen heile tida har funne nye måtar å halde menneskebestanden i sjakk. Er det ein sjukdom vi har klart å utrydde, så har naturen kome med ein ny og kanskje farligare sjukdom.

Framtida ligg ikkje i stjernene –den ligg i gena.. Når ein ser på dei økonomiske konsekvensane av genteknologien vil heilt sikker dei kapitalsterke produsentane og legemiddelindustrien vere samd i denne utsegna. Desse vil tene store summar på genteknologien. Dette er fordi dei har kapital til å drive konstant forsking på genteknologi. Vi forbrukarar vil sannsynlegvis nyte godt av billigare matvarer, nye medisinar og minimale organkøar. For majoriteten av verdas befolkning, dei som bor i U-land, trenger det ikkje ha nokre positive økonomiske konsekvensar. Mindre kapitalsterke produsentar har ikkje moglegheita til å drive intensiv forsking som blir kravd for å kunne halde takt med dei vestlege produsentane. Dette kan føre til at dei landa som før var delvis sjølvforsynte, kan bli nøydd til å importera enda meir frå vesten. Dette vil dei vestlege landa tene på, mens U-landa vil tape ein stor marknad. For at genteknologien skal minske kløfta mellom nord og sør, må det til ei stor bistand frå I-land til U-land for å heva kompetansen i U-land.

Tar ein ein titt på dei økologiske konsekvensane, ser ein at dei er både positiv og negativ. Som nemnt tidlegare kan genmat med innebygd insektgift spare miljøet for sprøytemidlar. Genmat som er resistent mot insektmidlar, kan føre til at bøndene aukar sprøytemidelbruken. Eit anna problem som genteknologien fører med seg er allergi. Gen som blir flytta frå ein plante til ein anna kan gi allergiar hos menneske. Plantemargarin med peanøttgen er eit slik eksempel. Dei som er allergisk mot peanøtter har ikkje moglegheit til å vite om plantemargarinen dei spis inneheld gen frå peanøtter. Til det er merkinga av produkta for dårleg. Det problemet forskarane fryktar mest er fåkunna rundt følgjene eit ukjent gen på ”avveg” i naturen vil gi. I dag har vi ikkje nok kunnskapar til å føresjå korleis ein ny art vil oppføre seg i vill natur. Det er derfor det blir brukt mykje tid og pengar på forsking på metodar som kan isolere desse nye artane frå den ville naturen.

Historia har vist at når mennesket har tukla med naturens byggesteinar har det skapt konsekvensar vi ikkje kunne føresjå. Ingen hadde vel trudd at forsking på atomet skulle føre til produksjon av atomvåpen som kan utslette alt liv på jorda. Det tok 50 år før vi oppdaga at KFK-gassane øydelegger ozonlaget, og like lang tid før vi fant ut at PCB påverkar fruktbarheita til isbjørnen. Kanskje burde ein bruke føre var prinsippet og la tvilen komme naturen til gode denne gongen. Eller er det for mykje å vinne på å vidareutvikle genteknologien?